Polska 1 listopada – co wydarzyło się tego dnia

Tego dnia król August II. Mocny ustanowił Order Orła Białego; założono Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami; utworzono ZHP; port lotniczy przeniesiono z Pól Mokotowskich na Okęcie; odbyło się pierwsze przedstawienie konspiracyjnego Teatru Rapsodycznego; Karol Wojtyła otrzymał święcenia kapłańskie; RM zdecydowała przerwać roboty przy budowie metra; odbyła się premiera działającego poza oficjalnym obiegiem Teatru Domowego; zniesiono reglamentację cukru; Agnieszka Radwańska wygrała w Singapurze turniej WTA Finals. Urodzili się m. in. Jan Dantyszek, Jan Brożek, Władysław Łubieński, Zygmunt Szczęsny Feliński, Zygmunt Gorazdowski, Kazimierz Dłuski, Feliks Koneczny, Witold Chodźko, Jerzy Kondracki, Tadeusz Brzozowski, Kazimierz Zemła, Leszek Wosiewicz, Piotr Cieślak, Łukasz Kruczek. Zmarli natomiast: Jan Matejko, Tadeusz Makowski, Bolesław Waligóra, Jadwiga Smosarska, Mieczysław Moczar, Maria Dembińska, Henryk Machalica, Izabella Galicka oraz Bogusława Latawiec-Balcerzan. Dzisiaj imieniny obchodzą: Seweryn oraz Andrzej, Benignus, Benigny, Cyrenia, Jakub, Jan, Julianna, Konradyn, Konradyna, Licyniusz, Marceli, Maria, Nikola, Rajner, Robert, Teodor, Warcisław oraz Wiktoryna. Nietypowe święta: Światowy Dzień Wegan. 1335 – W Wyszehradzie rozpoczął obrady zjazd, na którym spotkali się król Polski Kazimierz III. Wielki, władca Czech Jan Luksemburski oraz król Węgier Karol Robert. 1485 – W Gdańsku urodził się Johann von Hoefen (Jan Dantyszek), biskup warmiński, dyplomata, poeta, bliski doradca króla Zygmunta I. Starego. 1496 – W Krakowie zmarł Filip Kallimach (właściwie Filippo Buonaccorsi), włoski humanista, poeta, pisarz polityczny. 1526 – W Krakowie urodziła się Katarzyna Jagiellonka, córka króla Polski Zygmunta I. Starego i Bony Sforzy; żona Jana III. Wazy, królowa Szwecji w latach 1569-1583; matka Zygmunta III. Wazy, króla Polski (1587-1632). 1536 – Kardynał Mikołaj Schonberg napisał z Rzymu list do Mikołaja Kopernika (znał on Kopernika z okresu, gdy był legatem papieskim i gościł na Warmii w czasie konfliktu krzyżacko–polskiego), w którym chwali jego teorię heliocentryczną i prosi o przesłanie mu dzieła astronoma. Schonberg pisał: „Mikołaj Schonberg kardynał kapuański Mikołajowi Kopernikowi pozdrowienie. Gdy przed kilku laty o cnotach twoich zgodny głos wszystkich mnie doszedł, poczułem wówczas ku tobie większą jeszcze sympatię i winszować jąłem naszym ziomkom, wśród których taką kwitniesz chwałą. Przekonałem się bowiem, że nie tylko wyśmienicie poznałeś odkrycia dawnych matematyków, lecz również że wypracowałeś nowe zrozumienie świata. Uczysz, że Ziemia się porusza; Słońce dnem jest świata i zajmuje jego miejsce środkowe; ósme niebo wiecznie jest niewzruszone i stałe; Księżyc z dołączonymi swej sferze elementami, między Marsa a Wenery niebem położony, w rocznym biegu krąży wokół Słońca. Nadto żeś napisał komentarze o całym tym rozumieniu astronomii i że ułożyłeś w tablice ruchy gwiazd błędnych, rachunkom podporządkowane, ku wielkiemu wszystkich podziwowi. Przeto, mężu najuczeńszy, jeśli natrętnym ci nie będę, proszę cię i błagam usilnie, abyś jak najspieszniej mi nadesłał pisma swoje o układzie świata wraz z tablicami i tym, co masz ponadto, a co do owej rzeczy przynależy. Dałem zaś polecenie Teodorykowi z Radzyna, aby to wszystko na mój koszt przepisano i odesłano do mnie. Jeśli memu pragnieniu zadośćuczynisz, poznasz, żeś miał do czynienia z człowiekiem, który imię twoje poważa, a znakomitym twym cnotom sprawiedliwość oddać pragnie”. Niestety w roku następnym kardynał Schonberg zmarł nie doczekawszy się rękopisu kopernikowskich „Obrotów”. 1585 – W Kurzelowie koło Włoszczowy urodził się Jan Brożek, matematyk, astronom, medyk, profesor i rektor Akademii Krakowskiej. 1703 – W Iwanowicach urodził się Władysław Łubieński, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski w latach 1759-1767. 1705 – Król August II. Mocny ustanowił Order Orła Białego. To najstarsze i najwyższe odznaczenie RP było przyznawane w Polsce przedrozbiorowej, Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim oraz w latach 1921-1939, przywrócone ustawą z 16. października 1992 r. 1822 – W Wojutynie na Wołyniu urodził się Zygmunt Szczęsny Feliński, arcybiskup metropolita warszawski; po wybuchu powstania styczniowego protestował przeciwko carskim represjom; skazany na 20-letnie zesłanie do Jarosławia nad Wołgą; beatyfikowany w 2002 r. 1845 – W Sanoku urodził się Zygmunt Gorazdowski, uczestnik powstania styczniowego, katolicki duchowny, działający we Lwowie na rzecz ubogich i bezdomnych, założyciel Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Józefa; kanonizowany w 2005 r. 1848 – Wiosna Ludów: We Lwowie doszło do walk pomiędzy polską Gwardią Narodową a wojskami austriackimi; na rozkaz gen. Wilhelma Hammersteina miasto zostało ostrzelane przez artylerię, zginęło około 100 jego mieszkańców; w konsekwencji Lwów skapitulował. 1855 – W Sosnówce na Podolu urodził się Kazimierz Dłuski, lekarz ftyzjatra, działacz socjalistyczny, współzałożyciel i pierwszy prezes Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (TOPR). 1857 – W Krakowie uruchomiono gazownię miejską. 1862 – W Krakowie urodził się Feliks Koneczny, historyk i historiozof, profesor Uniwersytetu Wileńskiego, autor m.in. „Cywilizacji bizantyńskiej” i „Dziejów Rosji”. 1864 – Założono Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami w Polsce. 1875 – Urodził się Witold Chodźko, lekarz psychiatra, higienista, członek Polskiej Akademii Umiejętności, profesor Uniwersytetu imienia Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie. 1893 – W Krakowie zmarł Jan Matejko, najwybitniejszy przedstawiciel polskiego malarstwa historycznego w XIX. w.; autor obrazów „Bitwa pod Grunwaldem”, „Kazanie Skargi”, „Hołd pruski”, „Sobieski pod Wiedniem”, „Reytan na sejmie warszawskim 1773 roku”, „Unia lubelska”, „Stańczyk”, „Batory pod Pskowem”, „Konstytucja 3 Maja”, „Kościuszko pod Racławicami”, a także cyklu „Poczet królów i książąt polskich”. 1895 – W Berlinie Max Skladanowsky wraz z bratem Emilem zorganizowali pierwszy płatny pokaz na własnej konstrukcji projektorze filmowym nazwanym bioskopem (2 miesiące przed braćmi Lumiere). 1908 Urodził się Jerzy Kondracki, geograf, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, zajmował się geografią fizyczną i kartografią. 1910 – Uruchomiono elektrownię w Białymstoku. 1918 – W Płaszowie pod Krakowem zdobyto austriacki tabor pancerny. Utworzono z niego pociągi pancerne: „Śmiały” i „Piłsudczyk”. 1918 – W Lublinie rozpoczął się zjazd organizacji skautowych, w czasie którego utworzono Związek Harcerstwa Polskiego. 1918 – W dniach 1-3 listopada odbył się w Warszawie I. Zjazd Eugeniczny. 1918 – Urodził się Tadeusz Brzozowski, malarz, rysownik, scenograf, pedagog, zajmował się również malarstwem ściennym, witrażem i projektowaniem tkanin. 1925 – Założono Wyższą Szkołę Oficerską Sił Powietrznych w Grudziądzu. 1931 – Urodził się Kazimierz Zemła, rzeźbiarz i pedagog. Jest jednym z najbardziej znanych współczesnych polskich rzeźbiarzy. 1932 – W Paryżu zmarł Tadeusz Makowski, malarz, grafik. 1933 – Warszawski port lotniczy przeniesiono z Pól Mokotowskich na Okęcie. 1939 – Rada Najwyższa ZSRS podjęła decyzję o przyłączeniu anektowanych ziem wschodnich Rzeczypospolitej Polskiej do Białoruskiej oraz Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej. 1939 – Wszyscy polscy jeńcy-oficerowie zostali umieszczeni w sowieckich obozach w Kozielsku i Starobielsku, natomiast funkcjonariusze policji, KOP i więziennictwa w obozie w Ostaszkowie (1-4 listopada). 1940 – W Londynie w wyniku niemieckiego bombardowania zginął mjr Bolesław Waligóra, kierownik Archiwum Sztabu Naczelnego Wodza, wieloletni szef Centralnego Archiwum Wojskowego. 1941 – Niemcy rozpoczęli budowę obozu zagłady w Bełżcu. 1941 – W Krakowie odbyło się pierwsze przedstawienie konspiracyjnego Teatru Rapsodycznego. W powstanie teatru zaangażował się Karol Wojtyła, który występował w niektórych spektaklach organizowanych w prywatnych mieszkaniach jego przyjaciół. 1944 – Na zaproszenie władz Nowej Zelandii z Persji do Wellington przybyła grupa 732 w większości osieroconych polskich dzieci oraz ich 102. opiekunów; byli oni ofiarami sowieckich deportacji z lat 1940-1941, w 1942 r. zostali ewakuowani z ZSRS do Persji wraz z Armią Polską gen. Władysława Andersa. 1944 – W odwecie za zbrojną akcję partyzantów przeprowadzoną w okolicy wsi Porąbka w powiecie limanowskim, Niemcy spalili żywcem 33. Polaków w pobliskim Gruszowcu. 1946 – W prywatnej kaplicy Biskupów Krakowskich kleryk Karol Wojtyła otrzymał święcenia kapłańskie z rąk kard. Adama Sapiehy. 1946 – Założono Oficerską Szkołę Polityczną im. Ludwika Waryńskiego w Łodzi. 1947 – W Radomyślu Wielkim urodził się Leszek Wosiewicz, reżyser, scenarzysta, autor filmów „Kornblumenblau”, „Cynga” i „Kroniki domowe”. 1948 – W Toruniu urodził się Piotr Cieślak, aktor, reżyser teatralny, związany m.in. z Teatrem Studio, Teatrem Powszechnym w Warszawie oraz łódzkim Teatrem Jaracza, reżyserował również w Teatrze Narodowym i w poznańskim Teatrze Nowym; w latach 1993-2007 pełnił funkcję dyrektora artystycznego Teatru Dramatycznego w Warszawie; wystąpił w filmie „Człowiek z marmuru” Andrzeja Wajdy; wieloletni pedagog warszawskiej PWST. 1953 – Rada Ministrów podjęła uchwałę o przerwaniu robót przy budowie warszawskiego metra. 1956 – Służba Więzienna przeszła spod zarządu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych pod zarząd Ministerstwa Sprawiedliwości. 1956 – Rząd Węgier ogłosił neutralność kraju i wystąpienie z Układu Warszawskiego; premier Imre Nagy o uznanie neutralności Węgier poprosił ONZ. 1956 – W czasie spotkania w Brześciu sowiecki przywódca Nikita Chruszczow poinformował Władysława Gomułkę o podjęciu decyzji dotyczącej drugiej interwencji Armii Czerwonej na Węgrzech. 1970 – Na lotnisku w Karaczi w Pakistanie doszło do nieudanego zamachu terrorystycznego na życie przewodniczącego Rady Państwa PRL Mariana Spychalskiego; zginął wiceminister spraw zagranicznych Zygfryd Wolniak. 1971 – W Warszawie zmarła Jadwiga Smosarska, aktorka, gwiazda polskiego kina okresu międzywojennego, znana z ról w filmach „Trędowata”, „Księżna Łowicka”, „Barbara Radziwiłłówna”. 1972 – W związku z planowanym podziałem kraju na 49 województw utworzono eksperymentalny, największy w Polsce (2909 km kw.), powiat bieszczadzki ze stolicą w Lesku. 1975 – W Buczkowicach urodził się Łukasz Kruczek, skoczek narciarski; od 2008 r. trener reprezentacji Polski w skokach narciarskich. 1975 – Społeczny Komitet Opieki nad Starymi Powązkami po raz pierwszy prowadził publiczną zbiórkę pieniędzy na terenie cmentarza. 1982 – Stan wojenny: W Warszawie w mieszkaniu Ewy Dałkowskiej odbyła się pierwsza premiera działającego poza oficjalnym obiegiem Teatru Domowego; przedstawieniem zaprezentowanym tego dnia było „Przywracanie porządku” – spektakl oparty m. in. na tekstach Stanisława Barańczaka, Wiktora Woroszylskiego, Anny Kamieńskiej i Ernesta Brylla, z piosenkami Jacka Kaczmarskiego i Jana Krzysztofa Kelusa; przedstawienie wyreżyserowała Elżbieta Bukowińska; wystąpili w nim Ewa Dałkowska, Emilian Kamiński, Maciej Szary, Andrzej Piszczatowski. 1985 – Po dziewięciu latach w Polsce zniesiono reglamentację cukru. 1986 – W Warszawie zmarł Mieczysław Moczar (wł. Mikołaj Demko), działacz komunistyczny, generał LWP, agent sowieckiego wywiadu wojskowego GRU, członek KPP, PPR i PZPR; w latach 1964-1968 minister spraw wewnętrznych, przywódca partyjnej „frakcji partyzantów”, odpowiedzialny m.in. za zwalczanie powojennego podziemia niepodległościowego i antysemicką nagonkę w latach 1967-1968. 1993 – Wszedł w życie Traktat z Maastricht o Unii Europejskiej. 1996 – Zmarła mediewistka Maria Dembińska. W swoich badaniach skupiała się na historii materialnej, w szczególności na historii żywienia. Profesorka PAN. 1998 – W Strasburgu rozpoczął działalność nowy zreformowany Europejski Trybunał Praw Człowieka. 1998 – Uruchomiono telefonię satelitarną „Iridium”. 2003 – W Warszawie zmarł Henryk Machalica; aktor, występował w Teatrze Narodowym, a także na innych warszawskich scenach: w Teatrze Dramatycznym, Powszechnym, Polskim, Ochoty i Ateneum; znany m.in. z serialu „Złotopolscy”, zagrał również w filmach „Pensja pani Latter”, „Wilczyca”, „Wierna rzeka”. 2005 – Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych uchwaliło, że 27. stycznia – będzie obchodzony jako Międzynarodowy Dzień Pamięci Ofiar Holokaustu; 27. stycznia 1945 r. Armia Czerwona wyzwoliła niemiecki obóz zagłady Auschwitz-Birkenau. 2011 – Udane awaryjne lądowanie lotu PLL LOT 016 na stołecznym Lotnisku Chopina. Na pokładzie było 220. pasażerów i 11. członków załogi, nikt nie został ranny; pilotem samolotu był Tadeusz Wrona. 2015 – Agnieszka Radwańska jako pierwsza polska tenisistka wygrała w Singapurze turniej WTA Finals, uważany za nieoficjalne mistrzostwa świata. 2019 – W Warszawie zmarła Izabella Galicka, historyk sztuki, odkrywczyni „Ekstazy św. Franciszka” El Greca, autorka wielu opracowań, książek i artykułów naukowych z dziedziny historii sztuki, architektury i urbanistyki. 2020 – W Lesku zmarł Janusz Szuber, poeta, eseista, felietonista. 2021 – W Poznaniu zmarła Bogusława Latawiec-Balcerzan, poetka, autorka powieści, krytyk literacka. Dwukrotnie nominowana do Orfeusza – Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego za najlepszy tom roku: w 2012 za tom „Gdyby czas był ziemią” a w 2019 za tom „Pierzchające ogrody”. źródło: PAP Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca.Bądź na bieżąco! Obserwuj nas w Wiadomościach Google.