Polska 10 listopada – co wydarzyło się tego dnia

Tego dnia powrót do Warszawy Józefa Piłsudskiego z więzienia w Magdeburgu; Niemcy spalili większość łódzkich synagog, gubernator Ludwig Fischer podpisał rozporządzenie o karze śmierci za opuszczenie getta oraz udzielanie pomocy Żydom; w Łodzi władze komunistyczne aresztowały gen. Augusta Emila Fieldorfa; Sąd Najwyższy zarejestrował NSZZ „Solidarność”, uchylając poprawki o przewodniej roli PZPR; Rosja wprowadziła embargo na import polskich produktów mięsnych. Urodzili się m. in. Stanisław Węgrzecki, Władysław Umiński, Zofia Nałkowska, Tadeusz Kudliński, Paweł Jasienica, Antoni Pospieszalski, Edmund Fetting, Jerzy Rosołowski, Krzysztof Wyszkowski, Bogdan Lis, Andrzej Iwan. Zmarli natomiast: Władysław III., Michał Korybut Wiśniowiecki, Euzebiusz Słowacki, Władysław Pytlasiński, Wanda Gertz, Tadeusz Peiper, Jalu Kurek, Ija Lazari-Pawłowska, Jerzy Cnota oraz Jan Byrczek. Dzisiaj imieniny obchodzą: Lena, Leon oraz Andrzej, Anian, Demetriusz, Florencja, Just, Leona, Ludomir, Monitor, Nimfa, Probus, Stefan, Tryfena, Uniebog i Nela. Nietypowe święta: Międzynarodowy Dzień Łamańców Językowych, Dzień Młodzieży, Dzień Jeża, Światowy Dzień Nauki dla Pokoju i Rozwoju. 1003 – W nocy z 10. na 11. listopada w klasztorze benedyktyńskim w Międzyrzeczu zamordowano Pięciu Braci Męczenników – Benedykta, Jana, Izaaka, Krystyna i Mateusza. Rok później pięciu benedyktynów zostało kanonizowanych przez Jana XVIII. 1430 – Wadowice otrzymały prawa miejskie. 1444 – W bitwie z armią turecką pod Warną zginął Władysław III., król Polski i Węgier; w chwili śmierci monarcha miał 20 lat. 1673 – We Lwowie zmarł król Michał Korybut Wiśniowiecki, panujący od 1669 r. 1702 – Francuski poseł w Warszawie Charles de Caradas został aresztowany po tym jak przejęto jego listy do szwedzkiego ministra Carla Pipera i szwedzkiego stronnika Benedykta Sapiehy z zachętą do uderzenia na Saksonię. 1765 – Urodził się Stanisław Węgrzecki, prawnik, uczestnik powstania kościuszkowskiego, komendant Gwardii Narodowej (1812-1815); prezydent Warszawy w latach 1807-1815 i 1830-1831. 1814 – W Wilnie zmarł Euzebiusz Słowacki, historyk literatury, dramatopisarz, profesor Uniwersytetu Wileńskiego. 1849 – W Paryżu ukazało się ostatnie wydanie „Trybuny Ludów”, redagowanej i wydawanej przez Adama Mickiewicza. 1864 – Gen. Jarosław Dąbrowski został skazany na 15 lat zesłania na Syberię. 1865 – W Przedczu koło Kłodawy urodził się Władysław Umiński, pisarz, autor książek fantastycznonaukowych i podróżniczych, m.in. powieści „Na drugą planetę”. 1884 – W Warszawie urodziła się Zofia Nałkowska, pisarka, publicystka; autorka powieści „Granica”. Z jej doświadczeń w pracach Komisji Badań Zbrodni Hitlerowskich w Polsce powstały „Medaliony” – dokumentacja zbrodni hitlerowskich. Przez pół wieku prowadziła „Dzienniki”. 1898 – Urodził się Tadeusz Kudliński, prozaik, teatrolog, współpracownik „Tygodnika Powszechnego”. 1905 – Car Mikołaj II. wprowadził w Królestwie Polskim stan wojenny. 1909 – W Symbirsku nad Wołgą urodził się Paweł Jasienica, właściwie Leon Lech Beynar, pisarz, publicysta, żołnierz Armii Krajowej; autor m.in. znanych esejów historycznych „Polska Piastów”, „Polska Jagiellonów” oraz „Rzeczpospolita Obojga Narodów”. 1912 – W Wiedniu utworzona została Komisja Tymczasowa Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, stanowiąca porozumienie ugrupowań z Królestwa i Galicji. 1912 – W Berlinie urodził się Antoni Pospieszalski, eseista, filozof, działacz emigracyjny; żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, cichociemny; wieloletni redaktor polskiej sekcji BBC. 1918 – Powrót do Warszawy Józefa Piłsudskiego z więzienia w Magdeburgu; początek rozbrajania żołnierzy niemieckich na ulicach Warszawy. 1926 – PPS ogłosiła przejście do opozycji wobec rządów sanacji. 1927 – W Warszawie urodził się Edmund Fetting, aktor, piosenkarz, muzyk jazzowy; wystąpił m.in. w filmach „Lokis. Rękopis profesora Wittembacha”, „Śmierć prezydenta”, a także w serialu „Czarne chmury”. 1927 – Premiera filmu „Ziemia obiecana” w reżyserii Aleksandra Hertza i Zbigniewa Gniazdowskiego. 1930 – Urodził się Jerzy Rosołowski, dziennikarz, lektor i spiker radiowy oraz telewizyjny, od 1954 r. nieprzerwanie związany z Polskim Radiem, głosu użyczał również Polskiej Kronice Filmowej. 1933 – W Warszawie zmarł Władysław Pytlasiński, zapaśnik, mistrz świata z 1900 r.; działacz sportowy, współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Atletycznego; trener, którego wychowankiem był Stanisław „Zbyszko” Cyganiewicz, trzykrotny mistrz świata. 1934 – W Krakowie otwarto dzisiejszy Szpital Miejski Specjalistyczny im. Gabriela Narutowicza. 1939 – Na cmentarzu żydowskim w Koninie Niemcy rozstrzelali co najmniej 56. mieszkańców miasta i okolicznych miejscowości. 1939 – Samobójstwo popełnił Samuel Adalberg, historyk, folklorysta i wydawca tekstów staropolskich żydowskiego pochodzenia. 1939 – Niemcy spalili większość łódzkich synagog, wśród nich Wielką Synagogę przy obecnej al. Tadeusza Kościuszki. 1941 – Gubernator dystryktu warszawskiego Ludwig Fischer podpisał rozporządzenie o karze śmierci za samowolne opuszczenie getta oraz udzielanie pomocy Żydom. 1942 – W Khánaqín w Iraku rozpoczęto formowanie 8. Pułku Artylerii Przeciwlotniczej Ciężkiej, wchodzącego w skład Armii Polskiej na Wschodzie. 1945 – Powołano Centralny Urząd Planowania. W 1949 r. przekształcony w Państwową Komisję Planowania Gospodarczego, w 1956 r. utworzono Komisję Planowania przy Radzie Ministrów. 1947 – W Mrągowie urodził się Krzysztof Wyszkowski, działacz opozycji antykomunistycznej, współpracownik KSS KOR, współzałożyciel i działacz WZZ Wybrzeża (1978); uczestnik strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r.; w latach 1991-1992 doradca premierów Jana Krzysztofa Bieleckiego i Jana Olszewskiego. Od 2016 r. członek Kolegium IPN. 1947 – Rozpoczęła działalność Filharmonia Poznańska, powołana z inicjatywy kompozytora i dyrygenta Tadeusza Szeligowskiego. 1950 – W Łodzi władze komunistyczne aresztowały gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila”, organizatora i szefa Kedywu Komendy Głównej AK, jednego z najbardziej zasłużonych żołnierzy polskiego podziemia niepodległościowego. 1952 – W Gdańsku urodził się Bogdan Lis, działacz związkowy, członek PZPR (1975-1981); od 1978 r. współpracownik WZZ Wybrzeża; w sierpniu 1980 r. wiceprzewodniczący MKS w Stoczni Gdańskiej; jeden z sygnatariuszy Porozumienia Gdańskiego; wiceprzewodniczący Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ „S” w Gdańsku; członek Krajowej Komisji Porozumiewawczej, następnie Komisji Krajowej; w stanie wojennym współorganizator TKK NSZZ „S”; aresztowany w 1984 r. i skazany na 2,5 roku więzienia; uczestnik Okrągłego Stołu; senator OKP (1989-1991); poseł z listy Lewica i Demokraci (2007-2011). 1958 – W Londynie zmarła mjr Wanda Gertz, „Lena”, harcerka, w latach 1915-1916 w Legionach Polskich, członek POW; uczestniczka wojny polsko-bolszewickiej; w okresie międzywojennym współorganizatorka Przysposobienia Wojskowego Kobiet, pracowniczka Głównego Inspektoratu Sił Zbrojnych; w czasie II. wojny światowej organizatorka i komendantka oddziału „Dysk” (Dywersja i Sabotaż Kobiet) przy Komendzie Głównej AK. 1959 – W Krakowie urodził się Andrzej Iwan, piłkarz, zawodnik m.in. Wisły Kraków (1976-1985), dla której strzelił 69 bramek; reprezentant Polski – 29 występów, 11 bramek; uczestnik mistrzostw świata w Hiszpanii (1982), w czasie których polska drużyna zajęła trzecie miejsce. 1959 – Sąd Najwyższy w Warszawie zatwierdził wyrok skazujący niemieckiego nazistowskiego zbrodniarza Ericha Kocha na karę śmierci. 1960 – Inauguracja Katedry Literatury Polskiej na Sorbonie. 1969 – W Warszawie zmarł Tadeusz Peiper, poeta, prozaik, dramatopisarz i krytyk literacki. 1979 – Sąd Wojewódzki w Tarnobrzegu z siedzibą w Sandomierzu skazał na karę śmierci Jana Sojdę, Józefa Adasia, Jerzego Sochę i Stanisława Kulpińskiego, oskarżonych o zamordowanie 25. grudnia 1976 roku 18-letniej, ciężarnej Krystyny Łukoszek, jej męża Stanisława i 12-letniego brata Mieczysława Kality, wracających do domu po pasterce w Połańcu. 1980 – Sąd Najwyższy w Warszawie zarejestrował NSZZ „Solidarność”, uchylając poprawki wprowadzone przez Sąd Wojewódzki. 1982 – Stan wojenny: W drugą rocznicę rejestracji „Solidarności” działająca w podziemiu Tymczasowa Komisja Koordynacyjna wezwała do ośmiogodzinnego strajku; wezwanie nie spotkało się z przychylnym przyjęciem. 1983 – Zmarł Jalu Kurek, poeta, prozaik, tłumacz literatury włoskiej. 1993 – Sejm udzielił wotum zaufania rządowi Waldemara Pawlaka. 1994 – Zmarła Ija Lazari-Pawłowska, filozofka, etyczka, profesorka Uniwersytetu Łódzkiego. Opowiadała się za traktowaniem norm moralnych jako obowiązujących niezależnie od sytuacji, autorka prac z matematyki i etyki współczesnej – „Etyka Gandhiego”. Kilka rozpraw poświęciła wybitnym etykom polskim – Marii Ossowskiej, Tadeuszowi Kotarbińskiemu i Leonowi Petrażyckiemu. 2000 – Sformowano Reprezentacyjny Szwadron Kawalerii Wojska Polskiego. 2003 – Prezydent Aleksander Kwaśniewski wręczył Irenie Sendler Order Orła Białego. 2004 – W Warszawie zmarła Erna Rosenstein, malarka, poetka, współzałożycielka tzw. Grupy Krakowskiej. 2005 – Sejm udzielił wotum zaufania rządowi Kazimierza Marcinkiewicza. 2005 – Rosja wprowadziła embargo na import polskich produktów mięsnych. 2006 – W Warszawie u zbiegu Alej Ujazdowskich i alei Szucha odsłonięto pomnik Romana Dmowskiego. 2008 – W Krakowie odsłonięto pomnik Józefa Piłsudskiego. 2016 – Po wieloletniej chorobie zmarł aktor Jerzy Cnota. Zadebiutował w 1969 r w filmie „Sól ziemi czarnej”. Największą sławę przyniosły mu rola Gąsiora w „Janosiku” oraz rola Augusta Mola w „Perle w koronie”. 2018 – Na placu Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie odsłonięto pomnik prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego. 2019 – W Myślenicach zmarł Jan Byrczek, kontrabasista, założyciel i pierwszy redaktor naczelny „Jazz Forum”, w latach 60. prezes Polskiej Federacji Jazzowej, a następnie współtwórca i sekretarz generalny Europejskiej i Międzynarodowej Federacji Jazzowej. Był członkiem kilku zespołów – Tria Krzysztofa Komedy, Tria Andrzeja Trzaskowskiego, Kwartetu Andrzeja Kurylewicza, Sekstetu Jerzego Miliana. Źródło: PAP Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca.Bądź na bieżąco! Obserwuj nas w Wiadomościach Google.