Polska 10 października – co wydarzyło się tego dnia

Tego dnia miała miejsce klęska powstańców w bitwie z wojskami rosyjskimi pod Maciejowicami; Niemcy przeprowadzili pierwszą masową egzekucję w bydgoskiej „Dolinie Śmierci”; premiera serialu „Stawka większa niż życie”; prezydent Lech Kaczyński ratyfikował Traktat Lizboński, Olga Tokarczuk została ogłoszona laureatką Nagrody Nobla; Stadion Narodowy otrzymał imię Kazimierza Górskiego. Urodzili się m. in. Brunon Edward Gardo, Fryderyk Jarosy, Bolesław Barbacki, Wanda Jakubowska, Stanisław Jopek, Władysław Komendarek, Andrzej Sikorowski, Danuta Stenka. Zmarli natomiast: Kazimierz Brodziński, Maria Angela Truszkowska, Nikifor, Adam Rapacki, Andrzej Zaucha, Marek Nowicki oraz Jerzy Jarocki. 1410 – Pod Koronowem wojska polskie pokonały armię krzyżacką. 1776 – Mieszkańcy Madagaskaru ogłosili władcą wyspy Maurycego Beniowskiego, podróżnika, autora pamiętników, uczestnika konfederacji barskiej, zesłanego przez władze carskie na Kamczatkę, skąd zbiegł do Francji; podboju Madagaskaru dokonał w imieniu władz francuskich. 1794 – Insurekcja Kościuszkowska: Klęska powstańców w bitwie z wojskami rosyjskimi pod Maciejowicami; w walkach zginęło około czterech tysięcy powstańców; ranny Tadeusz Kościuszko dostał się do rosyjskiej niewoli. 1835 – W Dreźnie zmarł Kazimierz Brodziński, poeta, tłumacz, krytyk literacki, profesor Uniwersytetu Warszawskiego.1856 – Urodził się Brunon Edward Gardo polski nauczyciel Katolickiej Szkoły Ludowej we Wrześni, związany ze strajkiem dzieci wrzesińskich w latach 1901–1902. 1890 – W Grazu urodził się Fryderyk Jarosy, konferansjer, reżyser, aktor. 1891 – Urodził się Bolesław Barbacki polski malarz, działacz społeczny, pedagog, aktor, reżyser. Znany jest głównie jako malarz portrecista. Jego twórczość i działalność patriotyczna związana jest z Nowym Sączem, gdzie się urodził, malował, organizował życie społeczne oraz zginął tragicznie, rozstrzelany przez hitlerowców w pobliskich Biegonicach. 1899 – W Krakowie zmarła Maria Angela Truszkowska, zakonnica, założycielka zgromadzenia felicjanek; beatyfikowana w 1993 r. 1907 – W Warszawie urodziła się Wanda Jakubowska, reżyserka filmowa, autorka m.in. „Ostatniego etapu” (1947). 1935 – We Lwowie urodził się Stanisław Jopek, tenor, solista Państwowego Zespołu Ludowego Pieśni i Tańca „Mazowsze” im. Tadeusza Sygietyńskiego. 1937 – W Warszawie z połączenia m.in. Narodowej Partii Robotniczej i Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji powstało Stronnictwo Pracy. 1939 – W Moskwie podpisano sowiecko-litewski pakt, na mocy, którego ZSRS przekazał Litwie zajęty we wrześniu 1939 r. okręg wileński. 1939 – Przeprowadzono pierwszą masową egzekucję w bydgoskiej „Dolinie Śmierci”. 1939 – W Warszawie ukazało się pierwsze wydanie czasopisma konspiracyjnego „Polska Żyje” wydawanego przez Komendę Obrońców Polski. 1941 – Premiera filmu „Heimkher” w reżyserii Gustava Ucicky’ego; za udział w realizacji tej propagandowej produkcji kinematografii nazistowskiej władze Polskiego Państwa Podziemnego skazały kilku polskich aktorów na karę infamii lub nagany. 1942 – W Wieluniu urodził się Wojciech Siudmak, malarz, związany z nurtem science fiction i fantastyką. 1947 – Memorandum Stanisława Mikołajczyka do Józefa Stalina i ambasadorów Wielkiej Trójki na temat sytuacji panującej w Polsce. 1948 – W Sochaczewie urodził się Władysław Komendarek, muzyk, lider zespołu „Exodus”, twórca muzyki elektronicznej. 1949 – W Krakowie urodził się Andrzej Sikorowski, kompozytor, piosenkarz, gitarzysta, autor tekstów, lider zespołu „Pod Budą”. 1956 – W Warszawie rozpoczął się I Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”. 1961 – W Sierakowicach na Kaszubach urodziła się Danuta Stenka, aktorka; od 2003 r. związana z Teatrem Narodowym w Warszawie; znana m.in. z ról w filmach „Chopin. Pragnienie miłości” (otrzymała za nią w 2003 r. nagrodę Orła), „Katyń”, „Nigdy w życiu!” oraz serialu „Boża podszewka”. 1964 – W Tokio rozpoczęły się XVIII. Letnie Igrzyska Olimpijskie. Polscy sportowcy zdobyli na nich 7 złotych, 6 srebrnych i 10 brązowych medali. 1968 – W sanatorium w Foluszu koło Jasła zmarł Nikifor, malarz prymitywista. 1968 – Premiera serialu telewizyjnego „Stawka większa niż życie”. 1970 – W Warszawie zmarł Adam Rapacki, polityk, minister spraw zagranicznych PRL. 1973 – Polska zerwała stosunki dyplomatyczne z Chile. 1977 – Premiera filmu „Śmierć prezydenta” w reżyserii Jerzego Kawalerowicza. 1979 – W kopalni węgla kamiennego „Dymitrow” w Bytomiu w wyniku katastrofy zginęło 33. górników. 1980 Premiera filmu „Ćma” w reżyserii Tomasza Zygadły. 1982 – W Rzymie papież Jan Paweł II. kanonizował o. Maksymiliana Kolbego. 1991 – W Krakowie zastrzelony został Andrzej Zaucha, wokalista jazzowy, piosenkarz, saksofonista, perkusista. 1996 – Powołano Radę Krajową Akcji Wyborczej Solidarność, jej przewodniczącym został Marian Krzaklewski. 2003 – W Warszawie zmarł Marek Nowicki, działacz opozycji antykomunistycznej; prezes Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w latach 1990-2003. 2009 – Prezydent Lech Kaczyński ratyfikował Traktat Lizboński. 2012 – W Warszawie zmarł Jerzy Jarocki, jeden z najwybitniejszych polskich reżyserów teatralnych; do jego najwybitniejszych spektakli należą inscenizacje dramatów Tadeusza Różewicza: „Wyszedł z domu”, „Stara kobieta wysiaduje”, „Na czworakach”, „Pułapka”; do kanonu przeszły również reżyserowane przez niego sztuki Witkacego: „Matka” i „Szewcy” oraz Sławomira Mrożka: „Tango”, „Rzeźnia”, „Garbus”, „Pieszo”, „Portret”. 2013 – W Warszawie odsłonięto pomnik poety ks. Jana Twardowskiego. 2014 – W Koszalinie zmarł płk Wacław Krzyżanowski, stalinowski zbrodniarz sądowy, prokurator, oskarżyciel posiłkowy w pokazowym procesie Danuty Siedzikówny. Zażądał wówczas dla niepełnoletniej oskarżonej kary śmierci. Krzyżanowski był pierwszym sądzonym za stalinowski mord sądowy. 2019 – Pisarka i poetka Olga Tokarczuk została ogłoszona laureatką Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 2018. 2020 – Iga Świątek została zwyciężyła w turnieju French Open 2020 w grze pojedynczej. 2021 – Stadion Narodowy w Warszawie otrzymał imię trenera Kazimierza Górskiego. źródło: PAP