Polska 27 września – co wydarzyło się tego dnia

Tego dnia w Warszawie powstała konspiracyjna Służba Zwycięstwu Polski; w Warszawie powołano Szare Szeregi; Delegatura Rządu powołała Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom im. Konrada Żegoty; rozpoczęły się pokazowe procesy uczestników Poznańskiego Czerwca ’56; przebywający w Polsce wiceprezydent USA George Bush spotkał się z Lechem Wałęsą; Sejm znowelizował Konstytucję przyjmując, że wybór prezydenta odbywać się będzie w głosowaniu powszechnym, premier Marek Belka stwierdził, że na roszczenia reparacyjne nie ma miejsca „ani pod względem prawnym, ani pod względem politycznym”. Urodzili się m. in. Stefan Batory, Michał Kajka, Stanisław Pigoń, Lucjan Marian Kaszycki, Agata Kulesza. Zmarli natomiast: Piotr Skarga, Ludwik Witold Paszkiewicz, Kazimierz Moczarski, Bronisław Malinowski, Stefan Kisielewski, Eryk Lipiński oraz Zofia Teliga-Mertens. 1271 – W Pradze urodził się Wacław z dynastii Przemyślidów, władca Czech, książę krakowski, w latach 1300-1305 król Polski. 1331 – Pod Płowcami wojska króla Władysława Łokietka pokonały oddziały Zakonu Krzyżackiego. 1387 – We Lwowie hospodar Mołdawii Piotr I. Muszatowicz złożył hołd lenny królowi Władysławowi Jagielle i Jadwidze Andegaweńskiej. 1422 – Nad jeziorem Melno koło Grudziądza Polska i Litwa zawarły pokój z Zakonem Krzyżackim. 1533 – W siedmiogrodzkim zamku Somlyo urodził się Stefan Batory, król Polski w latach 1576-1586. 1605 – Pod Kircholmem w okolicach Rygi polsko-litewskie wojska dowodzone przez hetmana Jana Karola Chodkiewicza pokonały armię szwedzką króla Karola IX. Sudermańskiego. 1612 – W Krakowie zmarł Piotr Skarga, jezuita, teolog, pisarz, nadworny kaznodzieja króla Zygmunta III. Wazy; pierwszy rektor Akademii Wileńskiej (1579-1584); zdecydowany przeciwnik reformacji, współtwórca unii brzeskiej z 1596 r.; autor „Kazań sejmowych” i „Żywotów świętych”. 1858 – W Skomacku Wielkim urodził się Michał Kajka, poeta ludowy, działacz mazurski. 1879 – Otwarto Port Drzewny w Bydgoszczy. 1885 – W Komborni koło Krosna urodził się Stanisław Pigoń, historyk literatury, edytor; profesor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, w latach 1927-1928 jego rektor; od 1931 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim; zajmował się m.in. epoką romantyzmu i twórczością Adama Mickiewicza. 1919 – Rada Najwyższa Konferencji Pokojowej podjęła decyzję o przeprowadzeniu plebiscytu narodowościowego na Śląsku Cieszyńskim, Spiszu i Orawie, który nie doszedł do skutku z powodu fatalnej sytuacji na froncie wojny z bolszewikami. 1928 – Ustanowiono Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości przyznawany obywatelom, którzy w okresie od 11. listopada 1918 roku do 11 listopada 1928 roku pełnili nienagannie służbę państwową. 1932 – W Krakowie urodził się Lucjan Marian Kaszycki, kompozytor, aranżer, pedagog, publicysta. 1939 – W Warszawie powstała konspiracyjna Służba Zwycięstwu Polski, na czele której stanął gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski; SZP stanowiła zalążek przyszłego Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. 1939 – W Warszawie powołano Szare Szeregi, konspiracyjną organizację Związku Harcerstwa Polskiego; Szare Szeregi były najliczniejszą młodzieżową organizacją konspiracyjną, która w połowie 1944 r. skupiała ponad 15 tys. członków, w tym ok. 7 tys. harcerek. 1939 – Kampania polska: Dowództwo obrony Warszawy podjęło decyzję o poddaniu miasta. 1940 – Niemcy, Włochy i Japonia podpisały pakt trójstronny, w którym Japonia uznała prawo Niemiec i Włoch do budowy nowego ładu w Europie; z kolei Niemcy i Włochy zaakceptowały prawo Japonii do ustanowienia nowego ładu w Azji. 1940 – Bitwa o Anglię: Zginął por. Ludwik Witold Paszkiewicz, pilot Dywizjonu 303, as myśliwski. 1942 – Delegatura Rządu powołała z inicjatywy Zofii Kossak i Wandy Krahelskiej-Filipowicz Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom im. Konrada Żegoty, przekształcony 4. grudnia 1942 r. w Radę Pomocy Żydom „Żegota”. 1943 – W nocy z 27. na 28. września w Choszczówce (obecnie część Warszawy) żołnierze Armii Krajowej wysadzili niemiecki pociąg pancerny jadący z Gdańska na front wschodni. 1944 – 90. polskich oficerów zginęło w wyniku omyłkowego zbombardowania przez brytyjski samolot Oflagu VI B Dössel w Nadrenii Północnej-Westfalii. 1944 – Kapitulacja powstańców warszawskich walczących na Mokotowie. 1956 – Początek pokazowych procesów uczestników Poznańskiego Czerwca ’56. 1959 – Premiera filmu „Lotna” w reżyserii Andrzeja Wajdy. 1971 – W Szczecinie urodziła się Agata Kulesza, aktorka; znana m.in. z kreacji w filmach „Róża” Wojciecha Smarzowskiego oraz „Ida” Pawła Pawlikowskiego, za które w 2012 i 2014 r. otrzymała Polską Nagrodę Filmową – Orła w kategorii najlepsza główna rola kobieca. 1975 – W Warszawie zmarł Kazimierz Moczarski, żołnierz AK, więzień stalinowski, dziennikarz; autor „Rozmów z katem” opisujących 255 dni, które spędził w jednej celi z Juergenem Stroopem, niemieckim zbrodniarzem, oprawcą warszawskiego getta. 1981 – W Grudziądzu w wypadku samochodowym zginął Bronisław Malinowski, lekkoatleta, mistrz olimpijski z Moskwy. 1983 – Prokuratura Wojskowa skierowała do sądu akt oskarżenia przeciwko członkom Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”: Jackowi Kuroniowi, Adamowi Michnikowi, Zbigniewowi Romaszewskiemu i Henrykowi Wujcowi. 1983 – W TVP miała miejsce premiera 1. odcinka australijskiego serialu telewizyjnego „Powrót do Edenu”. 1987 – Przebywający w Polsce z oficjalną wizytą wiceprezydent USA George Bush spotkał się z Lechem Wałęsą. 1988 – Mieczysław F. Rakowski objął stanowisko prezesa Rady Ministrów. 1990 – Sejm dokonał nowelizacji Konstytucji i przyjął ustawę o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej; zgodnie z ustawą wybór prezydenta odbywa się w głosowaniu powszechnym. 1990 – Polska ponownie przystąpiła do Interpolu. 1991 – Premiera filmu kryminalnego „Trzy dni bez wyroku” w reżyserii Wojciecha Wójcika. 1991 – W Warszawie zmarł Stefan Kisielewski, pisarz, kompozytor, krytyk muzyczny i felietonista m.in. „Tygodnika Powszechnego”. 1991 – W Warszawie zmarł Eryk Lipiński, grafik, karykaturzysta, współzałożyciel i redaktor tygodnika „Szpilki”, organizator Muzeum Karykatury w Warszawie. 1995 – W Warszawie odsłonięto Pomnik Żegoty. Na płycie pomnika wyryto napis w językach polskim, niemieckim i hebrajskim: „1942 – Żegota – 1945. Organizacja utworzona przez Polskie Państwo Podziemne dla ratowania Żydów w czasach Holocaustu, wśród jej podobnych działających w okupowanej Europie była jedyną finansowaną przez swój Rząd, Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie”. 2002 – Janusz Śniadek został wybrany na nowego przewodniczącego NSZZ „Solidarność”, zastępując na tym stanowisku Mariana Krzaklewskiego. 2004 – W Berlinie premier Marek Belka i kanclerz Gerhard Schroeder stwierdzili, że dla roszczeń reparacyjnych pomiędzy Polską i Niemcami nie ma miejsca „ani pod względem prawnym, ani pod względem politycznym”. 2015 – W Warszawie odbyły się uroczystości odsłonięcia Panteonu-Mauzoleum na Łączce na Wojskowych Powązkach, poświęconego Żołnierzom Wyklętym i innym ofiarom powojennego reżimu komunistycznego. 2022 – We Wrocławiu zmarła Zofia Teliga-Mertens, Sybiraczka, działaczka społeczna i charytatywna, zaangażowana w repatriację polskich rodzin z Kazachstanu, Dama Orderu Orła Białego (2017). źródło: PAP