Polska 9 października – co wydarzyło się tego dnia

Tego dnia oddziały polskie dowodzone przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego wkroczyły na Kreml; Heinrich Himmler wydał rozkaz całkowitego zburzenia Warszawy; Tadeusz Bejt, kurier i organizator przerzutów z kraju na Zachód, został porwany z mieszkania w Berlinie i przewieziony do Warszawy; w Szczecinie podczas defilady jeden z czołgów wjechał w tłum – zginęło 7. dzieci; rząd USA zawiesił wobec Polski klauzulę najwyższego uprzywilejowania w handlu; w pierwszej turze wyborów prezydenckich wygrał Donald Tusk; w wyborach do Sejmu zwyciężyła PO. Urodzili się m. in. Włodzimierz Wolski, Maksymilian Gierymski, Jerzy Kreczmar, Jadwiga Domańska, Tadeusz Różewicz, Regina Smendzianka, Wiesław Ryszard Gołas, Agnieszka Osiecka, Krzysztof Stroiński, Ryszard Rynkowski, Stanisław Zybowski. Zmarli natomiast: Jan Klemens Branicki, Józef Mirecki, Stanisław Szeptycki, Oskar Schindler, Zdzisław Maklakiewicz, Bronisław Duch, Jędrzej Giertych, Marek Grechuta, Radosław Szyszkiewicz, Szymon Graczyk, Edmund Niziurski, Andrzej Wajda oraz Jan Szyszko. 1292 – Władysław Łokietek złożył hołd lenny królowi Czech Wacławowi II. i zrzekł się na jego rzecz praw do ziemi krakowskiej i sandomierskiej. 1454 – Wojna trzynastoletnia: z powodu problemów finansowych wielki mistrz krzyżacki Ludwig von Erlichshausen zastawił zamki i miasta pruskie wojskom zaciężnym, co umożliwiło ich wykup przez Polskę. 1475 – Wrocławska Drukarnia Świętokrzyska wydrukowała „Statuta synodalia episcoporum Wratislaviensium” („Statuty synodalne biskupów wrocławskich”), zawierające pierwsze w historii teksty, jakie zostały wydrukowane w języku polskim. 1479 – W Nowym Mieście Korczynie wielki mistrz krzyżacki Martin Truchsess von Wetzhausen złożył hołd lenny królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi. 1550 – Na wieży wrocławskiego ratusza umieszczono zegar z pozytywką. 1610 – Oddziały polskie pod dowództwem hetmana Stanisława Żółkiewskiego wkroczyły na moskiewski Kreml. 1621 – Pod Chocimiem podpisany został pokój polsko-turecki. 1626 – Zwycięstwo wojsk polskich nad Tatarami w bitwie pod Białą Cerkwią. 1633 – W Gdańsku na Długim Targu uruchomiono Fontannę Neptuna. 1672 – Wojska hetmana Jana Sobieskiego pokonały Tatarów w bitwie pod Komarnem. 1683 – Pod Parkanami wojska polsko-litewskie i austriackie, dowodzone przez króla Jana III. Sobieskiego, pokonały armię turecką Kara Mustafy. 1771 – W Białymstoku zmarł Jan Klemens Branicki, hetman wielki koronny i kasztelan krakowski. 1779 – W trakcie bitwy pod Savannah został zraniony pociskiem z kartacza gen. Kazimierz Pułaski, w wyniku czego zmarł dwa dni później. 1796 – Poświęcono bazylikę Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Bielsku Podlaskim. 1815 – W Słopnicach k. Limanowej urodził się Jan Kanty Andrusikiewicz, nauczyciel ludowy, organista, jeden z przywódców powstania chochołowskiego (1846). 1824 – W Pułtusku urodził się Włodzimierz Wolski, poeta, pisarz, autor m.in. libretta do opery Stanisława Moniuszki „Halka”. 1831 – Powstanie listopadowe: kapitulacja Twierdzy Modlin. 1841 – W Warszawie urodził się Teofil Rygier, rzeźbiarz, autor pomnika Adama Mickiewicza na krakowskim Rynku Głównym. 1846 – W Warszawie urodził się Maksymilian Gierymski (brat Aleksandra), malarz – pejzażysta wywodzący się ze szkoły monachijskiej. 1867 – W Warszawie zmarł Ignacy Feliks Dobrzyński, kompozytor, dyrygent, pianista i pedagog.1896 – W Brzeżanach urodził się Antoni Cwojdziński (właśc. Antoni Wojdan), fizyk, aktor, autor popularnych komedii teatralnych (m.in. „Freuda teoria snów”). 1902 – W Warszawie urodził się Jerzy Kreczmar, reżyser, teoretyk teatru, profesor warszawskiej PWST. 1904 – We Lwowie urodziła się Janina Romanówna, aktorka, wykładowczyni warszawskiej PWST. 1907 – Urodziła się Jadwiga Domańska, aktorka, żołnierka podziemia, porucznik 2. Korpusu, dyrektorka Teatru Dramatycznego 2. Korpusu Polskiego, działaczka polonijna, pedagog. 1908 – W Warszawie na stokach Cytadeli wadze carskie dokonały egzekucji Józefa Mireckiego, ps. Montwiłł, członka Organizacji Bojowej PPS. 1909 – W Truskawcu Zdroju urodził się Zbigniew Kopalko, reżyser radiowy i teatralny. 1914 – W Jakubowicach koło Ożarowa Józef Piłsudski wręczył pierwsze nominacje oficerskie 136. dowódcom strzeleckim, m.in. Kazimierzowi Sosnkowskiemu, Edwardowi Śmigłemu-Rydzowi, Michałowi Karaszewiczowi-Tokarzewskiemu. Nominacje te stały się symbolem niezależności od władz austriackich. 1920 – Z rozkazu Józefa Piłsudskiego dowódca 1. Dywizji Piechoty Litewsko-Białoruskiej gen. Lucjan Żeligowski, zajął Wilno i Wileńszczyznę, proklamując utworzenie Litwy Środkowej. 1921 – W Radomsku urodził się Tadeusz Różewicz, jeden z najwybitniejszych polskich poetów współczesnych, prozaik, dramaturg, eseista; autor m.in. zbiorów wierszy „Niepokój”, „Pięć poematów”, „Czas który idzie”, „Wiersze i obrazy”, „Równina”, a także „Płaskorzeźba”, „Zawsze fragment. Recycling”, „Historię pięciu wierszy”, „Nożyk profesora”, „Matka odchodzi” oraz dramatów „Kartoteka”, „Świadkowie albo Nasza mała stabilizacja”, „Białe małżeństwo”, „Stara kobieta wysiaduje”, „Odejście głodomora”, „Pułapka”, „Do piachu”. 1924 – W Toruniu urodziła się Regina Smendzianka, pianistka, pedagog. 1929 – W Kobalówce koło Tarnopola urodziła się Teresa Szmigielówna, aktorka. 1930 – Urodził się aktor Wiesław Ryszard Gołas, polski aktor teatralny, filmowy i kabaretowy, wykonawca piosenki aktorskiej. 1936 – W Warszawie urodziła się Agnieszka Osiecka, poetka, autorka tekstów piosenek, dziennikarka, autorka tekstów ponad 2 tys. piosenek; wiele z nich, m.in. „Okularnicy” czy „Małgośka”, przeszło do klasyki polskiej piosenki. 1939 – W gajówce Podgórze koło Łagowa w rejonie Gór Świętokrzyskich mjr Henryk Dobrzański zdecydował o pozostaniu ze swoim oddziałem w Polsce do czasu oczekiwanej wiosennej ofensywy wojsk sprzymierzonych na Zachodzie – faktyczny początek istnienia Oddziału Wydzielonego WP mjr. „Hubala”. 1939 – Ukazał się ostatni numer wydawanego od 1821 r. dziennika „Kurier Warszawski”. 1939 – W Dobrczu pod Bydgoszczą Niemcy rozstrzelali ok. 800 osób. 1941 – Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski przemianował 4. Kadrową Brygadę Strzelców na 1. Samodzielną Brygadę Spadochronową. 1943 – 163 amerykańskie bombowce zbombardowały porty w Gdańsku i Gdyni. 1944 – Heinrich Himmler wydał rozkaz całkowitego zburzenia Warszawy: „To miasto ma całkowicie zniknąć z powierzchni Ziemi i służyć jedynie jako punkt przeładunkowy dla transportu Wermachtu. Kamień na kamieniu nie powinien pozostać. Wszystkie budynki należy zburzyć do fundamentów”. 1944 – Sowiecki gen. Stanisław Popławski zastąpił na stanowisku dowódcy 1. Armii WP gen. Zygmunta Berlinga. 1948 – Tadeusz Bejt, kurier i organizator przerzutów z kraju na Zachód osób ściganych przez służby bezpieczeństwa i rodzin pozostających za granicą oficerów 2. Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa, został porwany ze swego mieszkania w Berlinie, przewieziony do Warszawy i osadzony w więzieniu mokotowskim. 1949 – W Warszawie urodziła się Magda Umer, piosenkarka, scenarzystka i reżyserka. 1950 – W Korczynie zmarł gen. Stanisław Szeptycki, dowódca III. Brygady Legionów Polskich, następnie komendant Legionów; w Wojsku Polskim m.in. szef Sztabu Generalnego (1918-1919), w czasie wojny polsko-bolszewickiej dowódca Frontu Litewsko-Białoruskiego, od marca 1920 r. dowódca 4. Armii. 1950 – W Pszczynie urodził się Krzysztof Stroiński, aktor; znany m.in. z seriali „Daleko od szosy” i „Pitbull”; za rolę w filmie „Rysa” w 2009 r. nagrodzony Orłem w kategorii najlepsza główna rola męska. 1951 – W Elblągu urodził się Ryszard Rynkowski, piosenkarz, kompozytor. 1953 – Urodził się Stanisław Zybowski, polski gitarzysta, kompozytor, członek zespołu „Budka Suflera”. 1957 – W Londynie zmarła Herminia Naglerowa, pisarka, publicystka, działaczka PEN-Clubu i Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie, od 1946 roku przebywała na emigracji w Wielkiej Brytanii. 1962 – W katastrofie kolejowej pod Piotrkowem Trybunalskim zginęły 34 osoby, a ponad 50 zostało rannych. 1962 – W Szczecinie podczas defilady wojskowej jeden z czołgów wjechał w tłum, zginęło siedmioro dzieci, ponad dwadzieścia osób zostało ciężko rannych. 1966 – Na Westerplatte odsłonięto Pomnik Obrońców Wybrzeża. 1966 – W Warszawie zakończył się milenijny Kongres Kultury Polskiej (7-9 października). 1966 – Została odkryta jaskinia Niebieska Studnia w Tatrach Zachodnich. 1974 – W Hildesheim zmarł Oskar Schindler, niemiecki przemysłowiec, który podczas II. wojny światowej uratował przed zagładą w obozach koncentracyjnych ponad tysiąc pracujących u niego Żydów; po wojnie otrzymał tytuł „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”; historię Schindlera przedstawił w książce „Lista Schindlera” Thomas Keneally, na jej kanwie Steven Spielberg nakręcił nagrodzony Oscarami film, który przybliżył historię Schindlera widzom na całym świecie. 1975 – W Warszawie podpisano układ między PRL a RFN, przewidujący zezwolenie przez władze PRL na emigrację do Niemiec zamieszkujących Polskę członków mniejszości niemieckiej oraz wypłatę przez RFN odszkodowań dla polskich pracowników przymusowych z czasów II. wojny światowej. 1975 – W Warszawie zmarła Julia Brystiger, działaczka komunistyczna, w latach stalinowskiego terroru szefowa V. Departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) odpowiedzialnego m.in. za walkę z Kościołem katolickim; usunięta z resortu w 1956 r., następnie pracowała w Państwowym Instytucie Wydawniczym. 1977 – W Warszawie zmarł Zdzisław Maklakiewicz, aktor, żołnierz Armii Krajowej; znany m.in. z filmów „Rejs”, „Wniebowzięci” i „Jak to się robi”. 1980 – Czesław Miłosz otrzymał literacką Nagrodę Nobla. 1980 – W Londynie zmarł gen. Bronisław Duch, dowódca 1. Dywizji Grenadierów we Francji (1940) i 3. Dywizji Strzelców Karpackich (1943-1946). 1982 – Stan wojenny: Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ „Solidarność” wydała oświadczenie, w którym odmawiała uznania decyzji delegalizującej „Solidarność”. TKK zaapelowała o bojkot reżimowych związków zawodowych. 1982 – Stan wojenny: Rząd USA zawiesił wobec Polski klauzulę najwyższego uprzywilejowania w handlu. 1989 – Prokurator generalny PRL Józef Żyta wystąpił do prokuratora generalnego ZSRS o wszczęcie śledztwa w sprawie zbrodni katyńskiej. 1989 – Premiera filmu „Kornblumenblau” w reżyserii Leszka Wosiewicza. 1992 – W Londynie zmarł Jędrzej Giertych, publicysta, prawnik, bliski współpracownik Romana Dmowskiego, działacz ZHP, sekretarz Komitetu Wykonawczego Obozu Wielkiej Polski, członek władz Stronnictwa Narodowego; autor prac historycznych. 1995 – Premiera serialu „Ekstradycja” w reżyserii Wojciecha Wójcika. 1995 – Ukazał się album Grzegorza Turnaua „To tu, to tam”. 2002 – W Tartu (Estonia) zmarł Bruno O’Ya, estoński aktor i sportowiec, w Polsce popularny dzięki roli chorążego Słotwiny w filmie „Wilcze echa” (1968) oraz Józwy Butryma w „Potopie” Jerzego Hoffmana (1974). 2005 – Odbyła się pierwsza tura wyborów prezydenckich, którą wygrał Donald Tusk – 36,33 proc., na drugim miejscu znalazł się Lech Kaczyński – 33,10 proc. Frekwencja: 49,74 proc. 2006 – W Krakowie zmarł Marek Grechuta, piosenkarz, poeta, kompozytor; wykonawca przebojów „Dni, których nie znamy”, „Będziesz moją panią”, „Niepewność”, „Korowód”. 2006 – W Skolimowie zmarła Renata Kossobudzka, aktorka teatralna i filmowa. 2007 – Na antenie TVP Info ukazało się premierowe wydanie programu informacyjno-publicystycznego „Minęła dwudziesta”. 2008 – Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu oddalił w całości roszczenia majątkowe Powiernictwa Pruskiego wobec Polski. 2009 – Dwóch polskich żołnierzy zginęło (st. szer. Radosław Szyszkiewicz i st. szer. Szymon Graczyk), a 4. zostało rannych, gdy ich pojazd wjechał na przydrożną minę w afgańskiej prowincji Wardak. 2011 – W wyborach do Sejmu zwyciężyła Platforma Obywatelska uzyskując 39,18 proc. głosów (207 mandatów); Prawo i Sprawiedliwość otrzymało 29,89 proc. głosów (157 mandatów); Ruch Palikota 10,02 proc. (40 mandatów); Polskie Stronnictwo Ludowe 8,36 proc. (28 mandatów) i mniejszość niemiecka 0,19 proc. (1 mandat). W wyborach do Senatu PO zdobyła 63 mandaty, PiS 31, PSL 2; senatorami zostali także kandydaci niezależni: Włodzimierz Cimoszewicz, Marek Borowski, Kazimierz Kutz oraz Jarosław Obremski (KWW Rafał Dutkiewicz). Frekwencja w wyborach: 48,92 proc. 2013 – W Warszawie zmarł Edmund Niziurski, pisarz, autor książek dla młodzieży, m.in. „Księgi urwisów”, „Sposobu na Alcybiadesa” i „Niewiarygodnych przygód Marka Piegusa”. 2016 – W Warszawie zmarł Andrzej Wajda, reżyser filmowy i teatralny, laureat Oscara za całokształt twórczości, senator I. kadencji, kawaler Orderu Orła Białego; autor m.in. filmów „Kanał”, „Popiół i diament”, „Lotna”, „Niewinni czarodzieje”, „Popioły”, „Wszystko na sprzedaż”, „Krajobraz po bitwie”, „Brzezina”, „Wesele”, „Panny z Wilka”, „Ziemia obiecana”, „Człowiek z marmuru”, „Bez znieczulenia”, „Człowiek z żelaza”, „Kronika wypadków miłosnych”, „Korczak”, „Pan Tadeusz”, „Katyń”, „Wałęsa. Człowiek z nadziei”. 2019 – W Tucznie zmarł Jan Szyszko, profesor nauk leśnych, ekolog, polityk, naukowiec, poseł na Sejm czterech kadencji, trzykrotny minister środowiska (w latach 1997-1999, 2005-2007, 2015-2018), sędzia Trybunału Stanu. źródło: PAP